Pray The Devil Back To Hell en Leyman Gbowee’s verhaal

Blog

Donderdag 10 mei, 2012

If you don’t tell the story, then it’s not history; it just totally evaporates – Gini Reticker
Af en toe leidt een documentaire tot Kamervragen. Dat is bijzonder. Maar dat een documentaire bijdraagt aan de uitreiking van de Nobelprijs is nog veel bijzonderder. Dat laatste is het geval bij de documentaire Pray The Devil Back to Hell.
De documentaire vertelt het onbekende verhaal van Liberiaanse vrouwen die zich organiseerden tegen Charles Taylor en andere warlords en daarmee een centrale rol speelden bij het beëindigen van de slepende bloederige burgeroorlog. De regisseur van de film, Gini Reticker, meent dat het verhaal van de vredesbeweging en haar leidsters niet bekend was, maar door de prijswinnende film bekendheid kreeg wat leidde tot de Nobelprijs voor een van de vijf personages in de film, Leyman Gbowee. En ik ben geneigd haar te geloven.
Gini Reticker sprak afgelopen april bij het Binger Filmlab over onder andere Pray the Devil. Haar producent Abigail E. Disney (inderdaad familie van …) vertelde haar over het verhaal van de Liberiaanse vrouwen die een cruciale rol hebben gespeeld bij het beëindigen van de oorlog. Disney was filantroop en had nooit eerder een film geproduceerd, maar vond dat dit verhaal verteld móést worden. Disney was oprichter van een organisatie die werkte in lage inkomenswijken in New York, en was als filantroop betrokken bij women’s engagementleadershipen conflict resolution. Reticker was ook al lang actief in de vrouwenbeweging in Amerika. Samen besloten ze dat dit verhaal het waard was om te vertellen, nadat ze elkaar hadden ontmoet op het softbalveld waar hun dochters in een team speelden. Niet veel later zaten Reticker en Disney samen in Liberia en ontmoetten ze de eerste vrouwen uit de Liberiaanse vredesbeweging, officieel de Women of Liberia Mass Action for Peace.

Gini Reticker

Deze beweging, onder leiding van Leymah Gbowee, bracht Christelijke en Moslimvrouwen samen en begon met protestacties als bidden en zingen op de markt. De vredesbeweging groeide uit en vele niet-gewelddadige demonstraties volgden. Zo demonstreerden duizenden vrouwen, altijd in het wit gekleed, dagelijks bij het presidentiële paleis en later bij de vredesonderhandelingen in Ghana. De vrouwenbeweging werd een belangrijke politieke macht tegen het aanhoudende geweld van Taylor en andere rebellenleiders.
Reticker en Disney ontmoetten vijf vrouwen die ze wilden interviewen voor de film. Een van hen was Leyman Gbowee, de leidster van de vredesbeweging, nog steeds werkzaam als social worker. Het werd Reticker en Disney al snel duidelijk dat niemand hun verhaal zou geloven als ze het verhaal niet ook konden laten zien, met archiefmateriaal. Als je het niet kan laten zien, is het niet echt gebeurd, zo leerden ze snel. Ze moesten dus beelden hebben om de wereld te kunnen overtuigen van het verhaal van de vrouwen.
Disney ging voorop in de lange en uitputtende zoektocht naar beeldmateriaal. Beelden van de oorlog waren gemakkelijk te vinden: Reticker heeft vier volle weken niets anders gedaan dan oorlogsbeelden bekijken, ongeveer tot ze meende eraan onderdoor te gaan. Maar beelden van de demonstrerende vrouwen bleken veel moeilijker te vinden. Een jong joch, stijf van de drugs, met een Kalashnikov in zijn hand oogt nu eenmaal heftiger dan een groep vrouwen in witte t-shirts.
Disney moest alles op alles zetten en vond als eerste wat vermolmde tapes in de kelders van een kerk: het eerste bewijs dat het verhaal van de vrouwen waar gebeurd was, dat Leyman Gbowee de vrouwen opriep om in actie te komen. Iets later wist ze bij een Ghanese televisiestation een kopie van een CNN-tape te achterhalen, die de CNN zelf had gewist. Nu kon ze ook bewijzen dat de vrouwen, onder leiding van Gbowee, maanden in Ghana hadden gedemonstreerd. Maar pas toen ze de privé cameraman van Charles Taylor wist te traceren en zijn materiaal mocht gebruiken, wisten ze dat ze een film hadden. Nu konden ze ook laten zien dat de vrouwen daadwerkelijk de confrontatie met Taylor waren aangegaan. Van het opgeduikelde materiaal van de vrouwen heeft uiteindelijk elk frame de film gehaald. Daarmee konden Reticker en Disney het verhaal van de vrouwenbeweging overtuigend verteld.

Dat het verhaal echt onbekend was, wijst deze kleine anekdote uit. Toen de film zijn première had in Tribeca, was de eerste presidente na de verkiezingen, Ellen Johnson-Sirleaf toevallig in New York. Na de première vertelde zij dat het verhaal zelfs voor haar nieuw was: zij was ten tijde van de oorlog in exil geweest. Zelfs de presidente die mede door de vrouwen tot president was verkozen, wist dus niet wat betrokken vrouwen als Leyman Gbowee hadden gedaan gedurende de bloederige oorlog.
Sinds de première heeft de film vele, vele prijzen gekregen en is op vele, vele festivals vertoond. En zo is het onbekende verhaal een onderdeel van de geschiedenis van Liberia geworden. “If you don’t tell the story, then it’s not history; it just totally evaporaties,” zegt Gini Reticker hierover.
En sinds de première is ook Leyman Gbowee bekend geworden en ook zij heeft vele prijzen gewonnen, vanwege haar rol bij de vredesbeweging en alles wat ze daarna heeft gedaan als social worker. Dat begon toen ze ‘one of the 21 leaders of the 21 century’ werd in 2009. En eindigt voorlopig met de Nobelprijs in 2011, samen met eerder genoemde Ellen Johnson-Sirleaf en Tawakkul Karman uit Yemen. Sindsdien is ze echt wereldberoemd.
Het is een van de taken van documentaires om nieuwe verhalen te vertellen en nieuwe mensen te introduceren. Soms zijn het kleine, persoonlijke verhalen, soms grote meeslepende verhalen over oorlog en vrede. En het gebeurt niet zelden dat dit gevolgen heeft voor de personages in de film. Zo extreem als dat bij Leyman Gbowee gebeurt, dat blijft bijzonder.
Voor hen die haar niet kennen, of iets beter willen kennen. Hier een optreden van haar bij TEDx. Een prachtig praatje.

Regisseer jij films of programma's die worden uitgezonden op televisie?

Meld je gratis aan bij auteursrechtenorganisatie VEVAM en ontvang vergoedingen voor je werken!

Sluit je aan bij VEVAM!

Contactgegevens

Dutch Directors Guild
De Lairessestraat 125 sous
1075 HH Amsterdam

kvk: 33298563
tel: +31 (0)6 836 72 215
e-mail: info@directorsguild.nl

Openingstijden:
Het DDG-bureau is telefonisch bereikbaar op:
maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag van 13.00 – 17.00 uur.